مایکل جنسن: اقتصاددان برجسته و تأثیر او بر نظریه مالی

مایکل سی. جنسن (Michael C. Jensen) یکی از تأثیرگذارترین اقتصاددانان قرن بیستم در حوزهٔ مالی و مدیریت بود. او با پژوهش‌های نوآورانه‌اش، مفاهیمی کلیدی را در زمینه‌های هزینه‌های نمایندگی، حاکمیت شرکتی و ساختار سرمایه معرفی کرد. مقالات و نظریات او تأثیر عمیقی بر سیاست‌های مدیریتی شرکت‌ها، تصمیم‌گیری‌های مالی و نحوهٔ ادارهٔ بنگاه‌های اقتصادی در سراسر جهان داشته است.

مشارکت مایکل جنسن در دوره «راهبر بودن و عملکرد موثر راهبری»

مایکل جنسن نه فقط در حوزهِ مالی، بلکه در زمینهِ راهبری و تمامیت نیز تأثیرگذار بود. او به همراه ورنر ارهارد و استیو زافرون، دورهِ «راهبر بودن و عملکرد موثر راهبری» را توسعه داد. این دوره که مبتنی بر روش‌های هستی‌ شناختی و پدیده شناختی است، به شرکت‌کنندگان امکان می‌دهد که مستقیماً به تجربهِ راهبر بودن دست یابند. جنسن مفهوم تمامیت را به عنوان یک عنصر اصلی در راهبری معرفی کرد و نشان داد که کارایی و عملکرد بالای سازمانی به رعایت این اصل بستگی دارد.

زندگی و تحصیلات مایکل جنسن

مایکل جنسن در ۳۰ نوامبر ۱۹۳۹ در راچستر، مینه‌سوتا متولد شد. او تحصیلات کارشناسی خود را در رشتهٔ اقتصاد در کالج مک‌الستر (Macalester College) به پایان رساند و سپس در دانشگاه شیکاگو ادامه تحصیل داد. جنسن موفق شد مدرک کارشناسی ارشد (MBA) و دکترای خود را از دانشکدهٔ کسب‌وکار بوث (Booth School of Business) در دانشگاه شیکاگو دریافت کند. دوران تحصیل او در شیکاگو تأثیر بسزایی در شکل‌گیری تفکر اقتصادی او داشت، زیرا در محیطی قرار گرفت که اقتصاددانان بزرگی مانند میلتون فریدمن در آن حضور داشتند.

حوزه‌های پژوهشی و نظریات کلیدی

مایکل جنسن نقش کلیدی در توسعهٔ نظریه‌های مالی مدرن داشت. برخی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که او در آنها فعالیت کرده است عبارتند از:

۱. نظریهٔ نمایندگی و هزینه‌های نمایندگی

در سال ۱۹۷۶، جنسن به همراه ویلیام اچ. مکلینگ مقالهٔ مشهور خود تحت عنوان “نظریهٔ شرکت: رفتار مدیریتی، هزینه‌های نمایندگی و ساختار مالکیت” را منتشر کرد. این مقاله به بررسی تضاد منافع بین مدیران (نمایندگان) و سهامداران (مالکان) پرداخت و نشان داد که چگونه مدیران ممکن است تصمیماتی اتخاذ کنند که در جهت منافع خودشان باشد، نه در راستای افزایش ارزش شرکت برای سهامداران.

جنبهٔ کلیدی این نظریه، “هزینه‌های نمایندگی” است که شامل هزینه‌هایی می‌شود که سهامداران برای نظارت بر عملکرد مدیران و جلوگیری از سوءاستفاده‌های آنها متحمل می‌شوند. این مفهوم تأثیر گسترده‌ای بر حاکمیت شرکتی داشته و منجر به اصلاحات متعددی در نحوهٔ پرداخت پاداش مدیران، ساختار هیئت مدیره و سیاست‌های نظارتی شده است.

۲. مفهوم جریان نقد آزاد

یکی دیگر از دستاوردهای مهم جنسن، معرفی مفهوم “جریان نقد آزاد” (Free Cash Flow) در سال ۱۹۸۶ بود. او نشان داد که شرکت‌هایی که دارای جریان نقد آزاد بالا هستند، ممکن است به جای بازگرداندن این وجوه به سهامداران، آن را در پروژه‌های کم‌بازده یا حتی زیان‌ده سرمایه‌گذاری کنند. این رفتار می‌تواند منجر به کاهش کارایی و ارزش شرکت شود. این ایده بعدها به عنوان یکی از پایه‌های اصلی تحلیل‌های مالی و سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار گرفت.

۳. نقش بازار سرمایه در نظارت بر مدیران

جنسن معتقد بود که بازارهای سرمایه می‌توانند نقش مهمی در کنترل رفتار مدیران ایفا کنند. او استدلال می‌کرد که عملکرد قیمت سهام می‌تواند به عنوان شاخصی از عملکرد مدیریت مورد استفاده قرار گیرد. این نظریه منجر به گسترش استفاده از مکانیزم‌های انگیزشی مانند سهام تشویقی (Stock Options) برای مدیران شد تا آنها را به افزایش ارزش شرکت ترغیب کند.

فعالیت‌های علمی و حرفه‌ای مایکل جنسن

مایکل جنسن در طول دوران حرفه‌ای خود، در چندین دانشگاه برجسته تدریس کرد و پژوهش‌های گسترده‌ای انجام داد:

• او از سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۸۸ در دانشگاه راچستر فعالیت داشت و در آنجا یکی از بنیان‌گذاران مجلهٔ علمی “Journal of Financial Economics” شد که یکی از معتبرترین نشریات در حوزهٔ مالی محسوب می‌شود.
• در سال ۱۹۸۵ به دانشکدهٔ کسب‌وکار هاروارد پیوست و تا سال ۲۰۰۰ در آنجا به تدریس و تحقیق ادامه داد.
• در سال ۱۹۹۴، او به همراه گروهی از محققان، شبکهٔ پژوهشی علوم اجتماعی (Social Science Research Network – SSRN) را تأسیس کرد که به یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های مقالات علمی در حوزه‌های مختلف تبدیل شد.

تأثیرات و میراث علمی

مایکل جنسن یکی از پراستنادترین اقتصاددانان در تاریخ است. مقالات او بیش از ۳۴۰٬۰۰۰ بار در تحقیقات علمی مورد استناد قرار گرفته‌اند. تأثیر او بر سیاست‌های شرکتی، مقررات مالی و مدیریت اجرایی هنوز هم پابرجاست و ایده‌های او همچنان در آموزش مالی و اقتصادی تدریس می‌شوند.

درگذشت

مایکل جنسن در ۲ آوریل ۲۰۲۴ در ساراسوتا، فلوریدا درگذشت. او یکی از چهره‌های ماندگار در حوزهٔ مالی و اقتصاد محسوب می‌شود و تحقیقات او همچنان الهام‌بخش پژوهشگران و مدیران در سراسر جهان است.

جمع‌بندی

مایکل جنسن با ارائهٔ نظریه‌های نوآورانه و پژوهش‌های دقیق، تأثیر عمیقی بر درک ما از نقش مدیران، سرمایه‌گذاران و ساختارهای شرکتی داشته است. نظریات او در زمینهٔ هزینه‌های نمایندگی، جریان نقد آزاد و حاکمیت شرکتی، پایه‌گذار بسیاری از سیاست‌های مالی و مدیریتی امروز شده‌اند. بدون شک، او یکی از تأثیرگذارترین متفکران مالی قرن بیستم و بیست و یکم بوده است.