ارزیابی تعادل کار و زندگی (Work-Life Balance) :
تعارض کار-خانواده (Work-Family Conflict) و تعارض خانواده-کار (Family-Work Conflict) چه تأثیری بر کیفیت زندگی دارند؟
تعادل کار و زندگی به یکی از دغدغه‌های مهم کارکنان و کارفرمایان در دنیای امروز تبدیل شده است و ارتباط تنگاتنگی با رضایت شغلی، کیفیت زندگی و حتی بهرهوری سازمانی دارد. این مقاله به بررسی علمی ارتباط تعادل کار و زندگی (Work-Life Balance) با دو ناسازگاری مهم یعنی تعارض کار-خانواده (Work-Family Conflict) و تعارض خانواده-کار (Family-Work Conflict) می‌پردازد.
اهمیت بررسی تعادل کار و زندگی
در سال‌های اخیر، با تغییر سبک زندگی، پیشرفت فناوری و افزایش ساعات کار، ایجاد مرزبندی میان نقش‌های شغلی و خانوادگی دشوارتر شده است.
کارمندان هر روز هشت تا ده ساعت از وقت خود را در محل کار سپری می‌کنند و لازم است میان انجام موفق وظایف شغلی و ایفای نقش‌های خانوادگی تعادل برقرار کنند. نبود این تعادل می‌تواند منجر به افزایش استرس، پایین آمدن رضایت شغلی و حتی کاهش کیفیت زندگی شود.
مفاهیم کلیدی
- تعارض کار-خانواده (Work-Family Conflict): زمانی رخ می‌دهد که انتظارات نقش شغلی، فرد را از انجام وظایف خانوادگی باز دارد. برای مثال، حجم بالای کار یا ساعات طولانی موجب می‌شود فرد نتواند در کنار خانواده حضور مؤثر داشته باشد.
- تعارض خانواده-کار (Family-Work Conflict): در نقطه مقابل، این نوع تعارض زمانی اتفاق می‌افتد که مسئولیت‌ها و چالش‌های زندگی شخصی یا خانوادگی مانند مراقبت از کودک یا مسائل خانوادگی، عملکرد فرد را در محیط کار مختل می‌کند.
- تعادل کار و زندگی (Work-Life Balance): به معنای توانایی فرد برای تخصیص زمان و انرژی کافی به هر دو نقش شغلی و خانوادگی، بدون قربانی کردن یکی به خاطر دیگری است.
برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله توسعه فردی را مطالعه فرمایید.
عوامل مؤثر بر تعادل کار و زندگی
تحقیقات نشان می‌دهد متغیرهایی مثل جنسیت (Gender)، وضعیت تأهل (Marital Status)، سن (Age)، سطح تحصیلات (Education)، درآمد (Income)، نوع شغل (Occupation)، ساعات کاری (Work Hours)، و میزان انعطاف‌پذیری شغلی (Job Flexibility) تأثیر زیادی بر (Work-Life Balance) دارند. زنان، به‌ویژه در دوران همه‌گیری، به علت انجام همزمان وظایف خانه و شغل، چالش‌های بیشتری را تجربه کرده‌اند.
پیامدهای عدم تعادل کار و زندگی
کمبود تعادل میان کار و زندگی پیامدهایی چون افزایش استرس، نارضایتی شغلی، کاهش بهرهوری، کاهش رضایت از زندگی، بالا رفتن نرخ غیبت از کار و حتی ترک شغل را به دنبال دارد. به همین دلیل، وجود سیاست‌ها و محیطی منعطف که کمک کند افراد بین نقش‌های مختلف خود تعادل برقرار کنند، برای سلامت فردی و سازمانی اهمیت بالایی دارد.
راهکارهای عملی برای بهبود (Work-Life Balance)
- افزایش حمایت کارفرمایان: ارائه ساعات کاری منعطف، دورکاری و مرخصی‌های مناسب به کارکنان کمک زیادی به مدیریت تعارض‌ها می‌کند.
- تقویت حمایت خانواده و همکاران: همکاری و درک متقابل همگان موجب کاهش بار استرس و افزایش قابلیت مدیریت نقش‌ها می‌شود.
- توسعه مهارت‌های مدیریت زمان: اولویت‌بندی کارها و زمان‌بندی مؤثر می‌تواند نقش مثبت در کاهش تعارض‌ها داشته باشد.
- فرهنگ‌سازی در محیط کار: تشویق به تعادل زندگی و کار و برقراری ارتباط موثر میان مدیران و کارکنان بر ایجاد محیطی سالم‌تر و با انگیزه‌تر مؤثر است.
یافته‌های پژوهش
بر اساس داده‌های گردآوری‌شده از ۱۵۷ کارمند شاغل در مناطق شهری و روستایی یک استان، یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که هر دو نوع تعارض (کار-خانواده و خانواده-کار) تأثیری مستقیم بر کاهش (Work-Life Balance) دارند.
همچنین، میزان رضایت شغلی و کیفیت زندگی کاری به میزان زیادی به سطح تعادل فرد میان نقش‌های شغلی و خانوادگی وابسته است و افرادی که از این نظر موفق هستند، استرس کمتر و تمرکز بیشتری دارند.
نتیجه‌گیری
تعادل کار و زندگی نه تنها بر سلامت روان و جسم افراد، بلکه بر موفقیت سازمانی نیز تأثیرگذار است. برای رسیدن به این تعادل طلایی باید به عوامل شخصی و محیطی توجه شود و راهکارهای کاربردی در سطح فردی و سازمانی پیاده‌سازی گردد.
تأمین حمایت کارفرمایی، افزایش انعطاف‌پذیری کاری و ارتقاء آگاهی اجتماعی نسبت به اهمیت تعادل کار و زندگی، از مهمترین اقدامات پیش روی مدیران و سیاست‌گذاران منابع انسانی است.
خلاصه مقاله: MEASURING WORK-LIFE BALANCE: RELATIONSHIPS WITH WORK-FAMILY
CONFLICT AND FAMILY-WORK CONFLICT
نویسندگان: Ranganathan Venkatesan